W jaki sposób jednostki zdobywają pozycje w społeczeństwie? Jest to bardzo trudne pytanie, na które socjologowie odpowiadają w sposób zawiły. Udaje im się jednak wyróżnić kilkanaście istotnych czynników, które wpływają na zdobywanie pozycji społecznej. Są nimi: narodowość, klasa społeczna, członkowstwo w rodzinie oraz inteligencja i umiejętności. W przypadku pierwszego czynnika mamy do czynienia z tzw. nacjonalizmem. W tym kontekście oznacza on ni mniej, ni więcej awans społeczny lub uzyskanie pozycji tylko dzięki temu, że należy się do określonej narodowości. W przypadku drugiego czynnika jakim jest klasa społeczna określona pozycja lub funkcja jest dostępna tylko osobom należącym do danej klasy społecznej.
Taki system był bardzo popularny w średniowieczu w państwach feudalnych, w których awans społeczny był niewykonalny. Ludzie mogli wykonywać czynności i zawody tylko adekwatne do ich stanu klasowego. Kolejny czynnik to członkowstwo w rodzinie. Na pewno spotkaliście się z nazwą nepotyzm. To właśnie negatywne określenie praktyk, w których pozycja społeczna jest zdobywana tylko dlatego, że osoby są ze sobą spokrewnione. Ostatni czynnik, o którym wspomnieliśmy to edukacja i umiejętności. Jeśli w społeczeństwie pozycje zdobywane są na podstawie oceny kompetencji i umiejętności poszczególnych jednostek to znaczy, że mamy do czynienia z merytokracją. Wydaje się, że taki system jest idealny rozwiązaniem, które uzależnia awans i sukces od wkładu pracy i uzyskanych umiejętności. Niestety we współczesnym świecie merytokracja nie jest czymś powszechnym.
Oczywiście są dziedziny, w których merytokracja jest zasadą podstawową i rządzi relacjami i zdobywanie określonej pozycji. Wciąż jednak większość dziedzin i większość pozycji w społeczeństwie obsadzana jest na podstawie znajomości, przynależności do grup czy narodowości. Merytokracja byłaby stanem idealnym, ale niestety wciąż musimy na taki stan czekać. Nie zanosi się, aby nastąpił on w najbliższym czasie.